دبیرستان فیروز بهرام و ویژگی‌های معماری آن
دبیرستان فیروز بهرام یکی از بناهای تاریخی و برجسته شهر تهران است که در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در خیابان میرزا کوچک‌خان تأسیس شد. این مدرسه، که به یادگار فرزند مرحوم بهرام‌جی بیکاجی، زرتشتی سرشناس هندی، نام‌گذاری شده، نمونه‌ای ارزشمند از تلفیق معماری ایرانی و اروپایی در دوره پهلوی اول محسوب می‌شود. طراحی این بنا توسط جعفرخان معمارباشی انجام شد و تحت سرپرستی اردشیر کیامنش و راهنمایی کیخسرو شاهرخ، نماینده زرتشتیان در مجلس، به اجرا درآمد. این دبیرستان در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۸ با شماره ۲۴۹۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان دبیرستان ماندگار شناخته شد.
ویژگی‌های معماری فیروز بهرام به‌خوبی نشان‌دهنده تأثیرات سبک نئوکلاسیک و عناصر هخامنشی است. نمای آجری ساختمان با تقارن کامل طراحی شده که از اصول معماری کلاسیک غربی الهام گرفته است. قرینه‌سازی در سه نمای شمالی، جنوبی و شرقی بنا، یکی از برجسته‌ترین خصوصیات آن است که تعادل و هارمونی را به نمایش می‌گذارد. پنجره‌های قاب‌شده با قوس‌های زیبا، یادآور معماری قاجاری، در سراسر نما تکرار شده‌اند و با استفاده از مصالحی مانند آجر، کاشی، سنگ و گچ، جلوه‌ای منحصربه‌فرد به ساختمان بخشیده‌اند. گچ‌بری‌های ظریف سقف نیز از هنرهای برجسته معماری این دوره است که ارزش هنری بنا را دوچندان می‌کند.
تأثیر معماری هخامنشی در این بنا از طریق الگوهای متقارن و استفاده از عناصر تزئینی سنتی دیده می‌شود که با سبک مدرن اروپایی ترکیب شده است. این تلفیق، فیروز بهرام را شبیه به بناهایی مانند کاخ شهربانی و سردر باغ ملی کرده که همگی از آثار برجسته جعفرخان معمارباشی هستند. سنگ مرمر ورودی راهرو، با کتیبه‌ای به خط نستعلیق که تاریخچه ساخت را روایت می‌کند، هویت فرهنگی و تاریخی بنا را تقویت می‌کند. این کتیبه، یادآور هدیه بهرام‌جی بیکاجی به انجمن زرتشتیان تهران است.
فیروز بهرام نه‌تنها از نظر معماری، بلکه به دلیل امکانات مدرن مانند کتابخانه با بیش از ۲۵۰۰ جلد کتاب، آزمایشگاه‌ها و تالار گردهمایی، همچنان فعال و پویا باقی مانده است. مرمت‌های انجام‌شده در سال‌های ۱۳۷۷ و بعد از آن، با حفظ اصالت بنا، آن را برای نسل‌های جدید حفظ کرده‌اند. این دبیرستان، با تاریخچه غنی و معماری منحصربه‌فردش، نمادی از هویت فرهنگی زرتشتیان و میراث معماری ایران در دوره معاصر است که شایسته توجه و پاسداری است.
1403/08/15
گزارش از مسعود مصیبی
